Vasküler Anomali Nedir?
Vasküler anomaliler, doğumda ya da doğum sonrası süreçte beliren giderek büyüyen damar anomalilerini, yapısal bozukluklarını ve damar tümörlerini tanımlamak için kullanılır. Toplumda sık görülürler Vasküler anomaliler iki alt gruba ayrılırlar: Tümörler/hemanjiomlar ve vasküler malformasyonlardır.
Hemanjiomlar
Hemanjiomlar, damardaki endotel hücrelerinin durmayan çoğalmasına bağlı olarak gelişen tümör görünümlü vasküler lezyonlardır. Bu lezyonlar genellikle doğumda yokturlar, doğumdan sonraki erken süreçte beliren bu vasküler lezyonlar giderek büyür. 2 yaş civarlarında büyümesi duraklar. Bu lezyonların yaklaşık %70 i yedi yaş civarında gerileyerek kaybolur ya da değişime uğrarlar. Kız çocuklarda erkek çocuklara göre 3-5 kat fazladır. Canlının doğması büyümesi ve ölmesi gibi bir döngüleri mevcuttur. Düşük oranda da olsa doğumda var olan hemanjiomlar da vardır. Genellikle tek bir yerde görülürler. Özel durumlar veya sendromik hemanjiomların tedavileri hariç genellikle beta-bloker olarak adlandırılan kardiyolojik ilaçlar ile tedavi edilirler. Hemanjiom ile birlikte görülen önemli sendrom-hastalıklar da vardır. Birçok seçenek denenmesine rağmen beta-blokerler ve/veya steroidler en çok kullanılan tedavi ilaçlarındandır.
Vasküler malformasyonlar
Vasküler malformasyonlar doğumda vardırlar, ardışık sıra ve dizilim göstermeyen yapısal bozukluk seklinde kendini gösteren damar yumakları veya anomalileridir. Hemanjiomlardaki gibi büyüme yok olma döngüleri yoktur. Genellikle yaşam boyu var olurlar. Tedavi gerektiren önemli bir sağlık sorunudur. Köken aldıkları damar türüne ve akım hızına göre farklı adlar alırlar. Bu anomaliler tek başına olabildiği gibi diğer damar anomalileri ile birlikte kompleks bir hastalık seklinde de görülmektedir. Doğuşta var olan bu anomaliler, kız ve erkeklerde eşit görülürler, yaş ilerledikçe ve vücut büyüdükçe büyümeleri devam eder. Vücudun her yerinde görülebilirler. Yüksek kan akımlı olanları diğer bir deyişle arteriyo-venöz malformasyonlar ilerleyici karakterdedir ve tekrarlamaya yatkındır. Kanamaları durumunda hayatı tehdit ederler.
Vasküler malformasyonlar gebelik durumlarında alevlenme özelliğine sahiptir. Bu damar anomalileri ne kadar büyük ve ne kadar yüksek hacimli kan içeriyorsa kalp yetmezliği çarpıntı gibi semptomlara yol açma riski yüksektir. Hastalar genelde estetik kaygı, ağrı, dokuda yaralar, kanama, gelişen kalp yetmezliği ve psikolojik sorunlar ile müracaat eder. Bu hastaların tanısının konması kolaylaşsa bile tedavisi de bir o kadar sıkıntılıdır. Vasküler malformasyonlar da bir sendrom seklinde de görülebilmektedir. Sonuçta mutasyon olarak adlandırılan genetik bozukluk sonucu oluşurlar. Bulaşıcı değildirler. Soya çekim veya ailesel geçiş gösterilememiştir. Vasküler malformasyonlarda endotel hücrelerinde anormal artış olmaz. Köken aldığı damar türüne gore farklı tedavi seçenekleri vardır. Endovasküler tedaviler spesifik ve seçilmiş damarlar kullanılarak yapılan tedavi işlemlerdir. Tedavinin bir ya da birçok basamağında uygulanan bilindik bir tedavi yöntemidir. Skleroterapi (köpük tedavisi), embolizasyon (anomalili damarı tıkama), cerrahi olarak çıkarma, lazer tedavileri ve yeni geliştirilmekte olan akıllı ilaç uygulamaları tedavi seçenekleri arasındadır. Venöz malformasyonlara genellikle skleroterapi uygulanır. Anomalinin özelliğine göre diğer seçeneklerden biri ya da birkaçı uygulanabilir. Hangi tedavinin uygulanacağı lezyonun yerine boyutuna özelliğine ve hastaya göre değişkendir.
Bu hastalıkların tedavisi ekip anlayışı içinde Plastik Cerrahi uzmanı, Girişimsel Radyoloji uzmanı, Çocuk ve Erişkin Onkolojisi uzmanı ile birlikte ortak strateji çerçevesince gerçekleştirilir. Sirolimus, steroidler ve mutasyona yönelik akıllı ilaç uygulamaları bilindik seçeneklerdendir. Bu hastalıkların tanı ve tedavisinde hastadan alınan öykü ve muayene bulgusu çok önemlidir. Böylece hastaların yüzde doksanının tanısı konur. Doppler ultrasonografi, kontrastlı MR ve anjiyografi şeklinde görüntüleme tekniklerinden yararlanılmalıdır. Hastaların dörtte üçü çocukluk veya ergenlik döneminde tedaviye ihtiyaç duyarlar, diğerleri ise yetişkinliğe kadar ihtiyaç duymayabilir.
Vasküler Anomalilerin Tedavisi Nasıl Yapılır?
Embolizasyon
Embolizasyon, damarın içindeki kan akımını tıkayarak durdurmak demektir. Embolizasyon hem tek başına tedavi amaçlı yapılabileceği gibi, ameliyat öncesi kanamayı azaltmak için de yapılabilir. Embolizasyon amacıyla sıvılar (siyanoakrilat, onyx, etanol) veya katılar (polivinil alkol, coil) kullanılabilir. Bu tedavide en sık görülen istenmeyen kötü sonuç o bölgede yara gelişmesidir. Bunun yanı sıra ödem de görülebilir.
Skleroterapi
Skleroterapi, yüzeyel yerleşim gösteren özellikle venöz malformasyonların tedavisinde deriden uygulanmaktadır. Yaygın olarak bilinen köpük tedavisi benzer bir tekniktir. Ayrıca girişimsel radyoloji uzmanları tarafından seçilmiş damarları görüntüleyerek yapılan skleroterapiler önemlidir.
Cerrahi Tedavi
Cerrahi tedavide ise bozuk olan tüm yapıların çıkarılması hedeflenir. Cerrahi ile çıkarma sonrası tekrar nüksedebilir. Bu nedenle cerrahide seçici davranılır, çünkü ameliyat sonrası oluşan yara hattında da sorunlar kısmen sürüyor olabilir. Ayrıca ameliyatta çok ciddi kanamalar oluşabilir. Cerrahi işlem öncesi embolizasyon ve veya skleroterapi uygulanarak ameliyatta oluşabilecek kontrolsüz kanamalara karşı önlem alınmalıdır.
Lazer Tedavileri
Vasküler lazer olarak adlandırılan özgün dalga boyuna sahip lazerler kullanılır. Çoklu seanslar şeklinde aralıklı uygulanan tedavilerdendir. Özellikle kapiller malformasyonların tedavisinde ve endovasküler kullanımda tecrübe dahilinde kullanılmaktadır.
Ağızdan İlaç Tedavisi
Yeni geliştirilen ve giderek sayısı artmaya başlayan akıllı ilaçlar kullanılmaya başlanmaktadır. Bunlar özgün mutasyonlara yönelik geliştirilen ilaçlardır. Büyük umut vadetmektedir. Onkoloji kliniklerinin, klinik uygulamalarına girmeye başlaması beklenmektedir.
Tedavi Kriterleri Nelerdir?
Kanamalar, önemli fonksiyon kayıpları, kronik yaraların gelişmesi, ciddi ağrı, hayati organ ve yapılara bası ve kalp yetmezliği gelişmesi tedavinin temel kriterleridir. Bunlara estetik kaygıları da eklemek uygun olur.